W Lean i Six Sigma, poka-yoke to narzędzie używane do identyfikowania etapów procesu, w których istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia błędu. Pozwala to firmom wprowadzać zmiany w celu uniknięcia błędów jeszcze przed rozpoczęciem operacji. Jest to proste, ale potężne narzędzie, które można zastosować do każdej operacji w każdej branży.
Poka-yoke jest uważane za kluczowy element zestawu narzędzi Six Sigma. Zespoły projektowe stosują poka-yoke zarówno w systemie Lean, który koncentruje się na eliminowaniu marnotrawstwa, jak i Six Sigma, który skupia się na eliminowaniu defektów.
W obu przypadkach ostateczny cel jest taki sam: znalezienie i wyeliminowanie potencjalnych problemów w procesie, zanim one wystąpią, lub poprawienie błędów w istniejącej operacji.
Jak zaczęło się Poka-Yoke
Inżynier Toyoty, Shigeo Shingo, ustanowił termin poka-yoke w Japonii w latach 60-tych. Shingo zalicza się do największych pionierów ciągłego doskonalenia procesów i doskonałości operacyjnej. Do jego licznych osiągnięć należy opracowanie koncepcji SMED oraz wykorzystanie technik poka-yoke zarówno do korygowania wad, jak i zapobiegania im.
Poka-yoke koncentruje się na rozwiązaniach, które trwale korygują trwający lub oczekiwany problem, a nie tylko usuwają go w jednym przypadku. Pozostaje ono częścią Systemu Produkcyjnego Toyoty (TPS) jako funkcja Jidoka, która pozwala pracownikom lub zautomatyzowanym maszynom zatrzymać proces, jeśli wykryją możliwość wystąpienia wady lub błędu.
Jak działa Poka-Yoke
Poka-yoke może działać zarówno w sposób proaktywny, jak i reaktywny. Jest ono najbardziej przydatne, gdy jest stosowane w celu zapewnienia optymalnych warunków przed rozpoczęciem procesu, co zapobiega powstawaniu błędów. Jeśli jednak wady zostały już wykryte, techniki poka-yoke mogą zidentyfikować błędy i dać zespołom szansę na ich szybkie wyeliminowanie.
Zastosowanie poka-yoke w praktyce wymaga wykonania serii kroków. Według Amerykańskiego Stowarzyszenia na rzecz Jakości (ASQ) przebiegają one następująco. Oto przykład proaktywnego wykorzystania poka-yoke.
Utwórz szczegółowy schemat przepływu każdej operacji w procesie, bez względu na to, jak mała jest jego część.
Przeanalizuj każdy krok, aby określić, gdzie mogą wystąpić błędy ludzkie – może to obejmować zasadę 5 x Why.
Po znalezieniu każdego potencjalnego błędu należy przeanalizować proces w celu znalezienia jego pierwotnej przyczyny.
Zaprojektuj rozwiązania w procesie, aby wyeliminować ryzyko wystąpienia błędu. Może to obejmować wyeliminowanie danego kroku lub zastąpienie go krokiem odpornym na błędy.
Jeśli zespół nie może wyeliminować etapu, który wiąże się z potencjalnym błędem, może opracować pomysły na zminimalizowanie jego skutków w przypadku wystąpienia błędu. Może to obejmować ustanowienie metod kontroli lub określenie ścisłych parametrów funkcji danego etapu, tak aby błędy były łatwo wykrywane.
Aby szybko uzyskać informacje zwrotne o potencjalnych błędach po rozpoczęciu operacji, najlepiej sprawdzają się trzy rodzaje metod inspekcji. Inspekcja sukcesywna polega na tym, że kolejny pracownik w procesie sprawdza pracę wykonaną przed nim. Samokontrola polega na sprawdzeniu przez pracowników ich własnej pracy zaraz po jej zakończeniu. Inspekcja u źródła polega na sprawdzeniu przed rozpoczęciem danego etapu procesu, aby zapewnić optymalne warunki (często zajmują się tym systemy automatyczne).
Przykłady Poka-Yoke
Proste przykłady poka-yoke są widoczne w życiu codziennym.
1. Funkcje bezpieczeństwa samochodu
Samochody są wyposażone w wiele funkcji „zabezpieczających przed błędami”, które zapewniają nam bezpieczeństwo na drodze. Wiele samochodów emituje sygnał dźwiękowy lub świetlny, jeśli drzwi zostaną otwarte przy włączonym silniku lub jeśli ktoś siedzi na fotelu pasażera i nie ma zapiętych pasów. Są to przykłady funkcji ostrzegawczych, które ostrzegają użytkowników o potencjalnych błędach.
W ostatnich latach technologia bezpieczeństwa znacznie się rozwinęła. Obecnie wiele samochodów jest wyposażonych w czujniki, które ostrzegają kierowcę, gdy opuszcza on swój pas ruchu lub gdy znajduje się zbyt blisko innego samochodu (lub innego obiektu).
2. Bieżnie
Bieżnie muszą być wyposażone w klips bezpieczeństwa, który po pociągnięciu zatrzymuje bieżnię. To zabezpieczenie zatrzymuje bieżnię w razie upadku użytkownika (zakładając, że użytkownik ma założony klips), aby zapobiec obrażeniom.
3. Mikrofalówki, pralki, zmywarki i inne urządzenia gospodarstwa domowego
Wiele urządzeń gospodarstwa domowego, takich jak kuchenki mikrofalowe, pralki, suszarki i zmywarki, ma mechanizmy zapobiegające ich działaniu przy otwartych drzwiczkach. Są to przykłady funkcji kontrolnych, które uniemożliwiają uruchomienie procesu do momentu spełnienia wymaganych warunków (np. zamknięcia drzwiczek).
4. Windy i bramy garażowe
Większość wind jest wyposażona w czujniki, które zapobiegają zamknięciu drzwi, jeśli coś lub ktoś znajduje się na drodze. Bramy garażowe, drzwi do metra i inne drzwi automatyczne również są wyposażone w tę funkcję. Wiele wind emituje również sygnał dźwiękowy i odmawia uruchomienia w przypadku przekroczenia dopuszczalnego ciężaru.
Dlaczego Poka-Yoke jest ważne
Nawet najmniejszy błąd w procesie może powodować duże problemy w przyszłości. W przypadku większości firm będą one miały wpływ na wynik końcowy i zdolność do realizacji zamówień klientów. Firma traci również na profesjonalizmie, gdy nie naprawi błędu, którego łatwo można uniknąć.
